Rozprawka - dłuższa wypowiedź pisemna, w której należy przedstawić swoje stanowisko wobec problemu zawartego w poleceniu, a następnie uzasadnić je rzeczowymi i logicznie dobranymi argumentami.

To forma wypowiedzi pisemnej służąca analizie i wyjaśnieniu jakiegoś zagadnienia albo ocenie ważnego problemu (moralnego, filozoficznego, społecznego itp.). Celem rozprawki jest refleksja nad jakimś problemem. 

Charakterystycznym elementem rozprawki jest teza (stwierdzenie) albo hipoteza (przypuszczenie).


Tezę należy udowodnić odpowiednimi argumentami (dowodami).

Hipotezę trzeba potwierdzić lub podważyć za pomocą argumentów bądź kontrargumentów.

Argumenty i kontrargumenty powinny być zilustrowane przykładami.

BUDOWA ROZPRAWKI

Schemat 1:

-wstęp-teza, czyli stwierdzenie, z którym w pełni się zgadzamy i które będziemy udowadniać,
-rozwinięcie-w którym przedstawiamy argumenty i przykłady na poparcie naszej tezy,
-zakończenie-w którym podsumowujemy nasze rozważania, zawieramy puentę lub określamy trafność naszych argumentów.

Schemat 2:

-wstęp-hipoteza, czyli stwierdzenie, które budzi nasze wątpliwości lub ma formę pytania,
-rozwinięcie -w którym najpierw gromadzimy wszystkie argumenty i przykłady przemawiające za postawiona hipotezą, a następnie analizujemy kontrargumenty oraz przykłady podważające tę hipotezę,

-podsumowanie (zakończenie)-w którym rozstrzygamy nasze wątpliwości oraz stawiamy tezę wynikającą z wcześniejszych rozważań.

Schemat 3:
-wstęp-hipoteza (tak jak w schemacie 2),
-rozwinięcie-w którym podajemy po jednym argumencie i kontrargumencie dotyczącym poszczególnych kwestii zasygnalizowanych w hipotezie (wraz z odpowiednimi przykładami), po czym przechodzimy do kolejnych argumentów i kontrargumentów oraz przykładów itd.
-zakończenie (tak jak w schemacie 2).

 
Wstęp powinien zawierać trzy elementy:

-wprowadzenie do tematu-ogólna refleksja dotycząca poruszanego zagadnienia,
-tezę lub hipotezę,
-zapowiedź dalszych rozważań.

-wstęp: sądzę, że… uważam, że…myślę, że....według mnie…w pełni się zgadzam z … moim zdaniem… jestem przekonana, że… z całą pewnością… w moim przekonaniu… niewątpliwie…bez wątpienia…zgadzam się z twierdzeniem, że...

-wprowadzanie hipotezy we wstępie: wydaje mi się, że....przypuszczam, że.... zastanawiam się, czy... nie jestem pewien, czy... być może należy przyjąć, że...

-zapowiedź dalszej części pracy: świadczą o tym liczne przykłady z literatury... przekonują o tym przykłady z utworów literackich...postaram się to udowodnić, odwołując się do przykładów literackich....

-rozwinięcie: słuszność mojej tezy potwierdza argument/przykład...pierwszym argumentem na słusznośc postawionej przeze mnie tezy jest...kolejnym potwierdzeniem będzie postawa/ zachowanie bohatera....przede wszystkim…w pierwszej kolejności… warto zastanowić się nad…po pierwsze…po drugie…po trzecie…kolejna kwestią jest… z jednej strony…z drugiej strony… poza tym… ponadto…oprócz tego… jednakże…natomiast… kolejnym ważnym problemem jest to, że…  drugim dowodem może być… na koniec….

-zakończenie: z moich rozważań wynika, że… jak wynika z przedstawionych argumentów…podsumowując…na zakończenie mogę stwierdzić, że… przedstawione przeze mnie argumenty potwierdzają, że... jak sądzę, udało mi się udowodnić, że...  reasumując...

Wprowadzanie cytatów:

Zgadzam się z..., który twierdził, że ,,..."/ Świadczą o tym słowa: ,,...."/Powołam się na opinię: ,,..."/ Aby poprzeć moje zdanie, zacytuję słowa:,,...."/ Dowodzi tego następujący cytat:,,...", Potwierdza to myśl:,,..."/ Zgadzam się z myślą...: ,,..."/

Słownictwo służące osiąganiu spójności wypowiedzi:

poza tym, ponadto, oprócz tego, przede wszystkim, tymczasem, natomiast, tak więc, chociaż, choć, mimo to, mimo tego, mimo że, ponieważ, dlatego, bo, gdyż, z powodu, o czym świadczy, przy tym, otóż, jednakże, zatem, głównie, w dodatku, w gruncie rzeczy, więc, zatem, pomimo, jednak, przede wszystkim, midzy innymi, czyli, w szczgólności.

Słownictwo służące do wprowadzania cytatów: moje zdanie najlepiej potwierdzają słowa… powołam się na słowa… oto co na ten temat mówi…aby poprzeć moje zdanie, przytoczę/zacytuję słowa… rację ma…mówić… najlepiej ilustrują to słowa…

W przypadku rozprawki z tezą:

-odnieś się do tezy podanej w temacie lub sformułuj własną tezę,
-przygotuj plan rozprawki wg schematu 1,
-zbierz argumenty w kolejności od najważniejszego do najmniej istotnego,

-każdy argument omów w osobnym akapicie, poprzyj go przykładem,
-podsumuj swoje rozważania.

W przypadku rozprawki z hipotezą:

-ustosunkuj się do hipotezy podanej w temacie,
-przygotuj plan rozprawki wg schematu 2 lub 3,

-zapisz w dwóch kolumnach argumenty i kontrargumenty,
-ułóż argumenty i kontrargumenty w kolejności od najważniejszego do najmniej istotnego albo pogrupuj je tematycznie,
-omów argumenty i kontrargumenty w osobnych akapitach, dobierz odpowiednie przykłady,
-wyciągnij wnioski z rozważań i rozstrzygnij wątpliwość zawarta w temacie.

1.   Przeczytaj uważnie temat rozprawki i zastanów się, jaki jest twój pogląd za zawartą w nim kwestię.

2.   Argumentuj za twoim rzeczywistym poglądem – wypracowanie będzie dzięki temu mniej „sztuczne”, będzie ci też łatwiej znaleźć argumenty.

3.   Znajdź co najmniej trzy argumenty potwierdzające twój pogląd. Jeśli zdecydowałeś się na podanie argumentów zarówno „za”, jak i „przeciw”, znajdź co najmniej trzy każdego rodzaju.

4.   Wypisz w brudnopisie wszystkie argumenty, jakie przyjdą ci do głowy, a następnie uszereguj je według jakiegoś kryterium, np.: ważności, siły oddziaływania na słuchacza (czytelnika), stopnia wiarygodności itp. W rozprawce użyj tych argumentów, które uznałeś za najlepsze.

5.   Pomyśl, czy do tematu rozprawki pasują jakieś znane ci cytaty. Jeśli tak, wypisz je i zastanów się, jak wpleść je w tekst.

6.   Napisz plan rozprawki i ściśle się go trzymaj.

7.   Nie zapominaj o ciekawym wstępie i zakończeniu. Służą one nie tylko wprowadzeniu tezy (hipotezy) i podsumowaniu twojego wywodu, ale też mają zaciekawić odbiorcę, więc nie lekceważ ich.