ŚRODKI STYLISTYCZNE, POETYCKIE (ARTYSTYCZNEGO WYRAZU):

-EPITET(wyraz określający rzeczownik)

PRZYMIOTNIK+ RZECZOWNIK, RZECZ+ RZECZ, IMIESŁÓW+ RZECZ

DZIWNE DRZWI, SMUTNE OCZY, WIEŻA BABEL, ŚPIĄCY KRÓL
 

-PORÓWNANIE (zestawienie 2 słów nazywających zjawiska, przedmioty lub osoby, którego celem jest wskazanie ich wzajemnego podobieństwa)

(JAK, JAKBY, PODOBNE DO, NA KSZTAŁT, NIBY, NICZYM…)

JEST PIĘKNY NICZYM KWIAT/GŁOWA MA KSZTAŁ ARBUZA/OKO LŚNI NIBY GWIAZDA

-METAFORA (PRZENOŚNIA) COŚ NIEPOJĘTEGO, TRUDNEGO DO ZROZUMIENIA COŚ POWIEDZIANE W PRZENOŚNI-DOSZUKUJEMY SIĘ ZNACZENIA, UKRYTEGO SENSU WYPOWIEDZIANYCH SŁÓW, NP. PAWEŁ MA SERCE Z KAMIENIA (OSOBA BEZ UCZUĆ)

NIEWIDOMA WPADŁA W OTCHŁAŃ ULICY (OTCHŁAŃ TO COŚ WIELKIEGO, NIEDAJACEGO SIĘ OGARNĄĆ OKIEM, DLA OSOBY NIEWIDOMEJ TYM BARDZIEJ)

• „Pomyśl o śmierci, dniu wielkiej przeprowadzki. Śmierć jest i będzie najbardziej odpowiedzialnym urzędnikiem. Śmierć jest dyrektorem wielkiej kasy oszczędnościowej życia”
• „Deszczem łez wiecznych jest nasze życie, nocą wśród płaczu spędzoną. Lecz i wiązanką róż w rozkwicie, które nad czołem nam płoną” (H. CH. Andersen, Kamień mądrości).
•  
• „Nie mam na sobie ani jednej plamki, która by pochodziła od brzydkiej śliny kłamstwa i nie tkwi we mnie żaden cień czyjejkolwiek krzywdy” ^{(Eliza Orzeszkowa, Czego po świecie szukał smutek).}
• „Jeszcze raz i jeszcze raz trzasnęło coś podczas drogi, a królewicz sądził za każdym razem, że to powóz pęka, lecz to pękały żelazne obręcze na sercu wiernego Henryka, gdyż pan jego był teraz wolny i szczęśliwy” (BBG, Żabi król).
• „Staremu królowi kamień spadł z serca…” (Woda życia, BBG).
• „Żołnierz stał w jasnym blasku płomienia i było mu niesłychanie gorąco, ale nie wiedział czy go pali zwykły ogień, czy też ogień miłości”

ODMIANY METAFORY:

-PERSONIFIKACJA (UOSOBIENIE)-NADAWANIE CECH LUDZKICH RZECZOM, ZWIERZĘTOM ITP.SŁONĆE ZAŚPIEWAŁO, KUBEK PRZEMÓWIŁ

• „O! wiesz! Istnieją wody wskrzeszające, drzewa śpiewające, ptaki, które mówią jak ludzie…” (Eliza Orzeszkowa, Baśń, BP).
• „Raz nawet szewczyk Kopytko strzelił tak wysoko, że trafił kamieniem
  w twarz księżyca…” (Kornel Makuszyński, Szewc Kopytko i Kaczor Kwak, BP).
• „Ile od tego srogiego głazu poszło po ludziach frasunków i smutków, ile zgryzot przecierpianych…” (Eliza Orzeszkowa, O rycerzu miłującym, BP).
• „W kilka dni potem, kiedy koło południa mgła gęsto świat przesłoniła,
  a wieczorem sowa wołać zaczęła, zmarło się starcowi” (Stanisław Dzikowski, Trzy rady, BP).
• „Gadająca rybka przemówiła do niego” (O rybaku i jego żonie, BBG).
•  „Zrozpaczona matka pochylała się nad każdą najmniejszą roślinką
  i przysłuchiwała się, jak w nich bije ludzkie serce; i pośród milionów poznała serce swego dziecka” (H. CH. Andersen, Opowiadanie o matce, t. II).
• „…dusza cofnęła się jak przed wyciągniętym mieczem, zadrżała
   i pochyliła się nisko, poczuła ciężar swej dumy, swej zatwardziałości
  i grzechu” (H. CH. Andersen, Dzień Sądu Ostatecznego, t. II).
•  „W ich miejsce stało dwadzieścia dumnych kościołów”(H. CH. Andersen, Dzikie łabędzie).
• „Rózga zapustna zeskoczyła pomiędzy kwiaty i przytupywała głośno, gdyż tańczyła mazura swymi trzema czerwonymi nogami-gałązkami” (H. CH. Andersen, Kwiaty małej Id).
•  „Martwe od trzech niedzieli zwłoki skropił gałązką mówiącego drzewa zmaczaną w żywej wodzie” (Roman Zmorski, Sobotnia Góra, BP).
• „W dawnych, dawnych czasach, żył sobie król, którego wszystkie córki były bardzo piękne, ale najmłodsza była tak urocza, że nawet słońce, które przecież wiele widziało, dziwiło się, ilekroć spojrzało w jej twarzyczkę” (Żabi król, BBG, t. I).
• „Gałązka wbiła się w dumę, a było to całkiem ludzkie uczucie” (H. CH. Andersen, To wielka różnica, t. II).
• „Promień słońca zaczął mówić o nieskończonej miłości Boga do wszystkich stworzeń” (H. CH. Andersen, To wielka różnica, t. II).
• „Dzwon dzwoni, bo opowiada coś wodnikowi, który już teraz przestał być samotny” (H. CH. Andersen, Córka Króla Błot, t. II).
•  „Promyk słońca śpiewał, pieścił i całował kwiatek, aż ów otworzył się całkiem” (H. CH. Andersen, Pierwiosnek, t. III

-ANIMIZACJA (OŻYWIENIE) -KWIATEK ZASZCZEKAŁ, kubek ZAĆWIERKAŁ

W przypadku animizacji przypisuje się rzeczom martwym cechy istot żywych, w przypadku personifikacji - tylko cechy człowieka

• „Piana warczała mu po bokach, a za nim ciągnęła się szeroka
  i długa droga świetlista” (Henryk Sienkiewicz, Legenda żeglarska, BP).
• „…ku dzikim głębinom puszczy pędziła, a za nią jak szczekające bałwany morza gnały błękitne jej sfory” (Eliza Orzeszkowa, Baśń, BP).
• „…a wicher zawył.” (Artur Oppman, O chciwym Macieju, kusym Niemczyku i zaklętych skarbach na zaklętej górze, BP).
• „Droga Mleczna napuszyła się wypukle i wezbrała swym rozpowietrzonym srebrem” (Bolesław Leśmian, Majka, BP).

Powyższe przykłady zaczerpnięte są z mojej pracy magisterskiej.

...........................................................................................................................................................................

-ONOMATOPEJA TO INACZEJ DŹWIĘKONAŚLADOWNICTWO:

SYK, GRZMOT, SZUM, SZELEST, HAU, BRZĘK, MUUU, MIAU, ŚWIST ITP.

 -ANAFORA -celowe powtórzenie tego samego słowa ną początku zdania, wersu lub strofy

,,Żem często dumał nad mogiłą ludzi,
Żem prawie nie znał rodzinnego domu,
Żem był jak pielgrzym, co się w drodze trudzi..."
(J.SŁOWACKI, HYMN)

-APOSTROFA- bezpośredni, utrzymany w podniosłym tonie zwrot do adresata/  bóstwa, osoby lub zjawiska. ,,Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy..." (A.Mickiewicz, Pan Tadeusz)

-archaizm (przestarzały wyraz, który wyszedł już z użycia) ,,Prawią ludzie-i bogdaj słusznie [...]".

-neologizm (nowy wyraz, który wcześniej nie istniał) ,,...zjesieniałe zmrocze" (B.Lesmian)

-paradoks (zaskakujące sformułowanie, zwykle sprzeczne z powszechnym mniemaniem)

,,Pierwszym warunkiem nieśmiertelności jest smierć" (Lec)

-powtórzenie ,,A ziemia, zobaczysz,
Ziemia to nie będzie ziemia (E.STACHURA, Zobaczysz)

-pytanie retoryczne (pytanie, na które nie oczekuje się odp.)

inwokacja-rozbudowana apstrofa na początku utworu, w której autor zwraca się do muzy, bóstwa z prośbą o natchnienie (,,Litwo! Ojczyzno moja! Ty jesteś jak zdrowie./ Ile cię trzeba cenić [...]").

eufemizm- wyraz lub sformułowanie użyte zamiast słów niegrzecznych, dosadnych, niestosownych ,,w drugim roku wojny zabili pana od przyrody łobuzy od historii (zamiast zbrodniarze)"

alegoria-znak (postać, zwierzę, zdarzenie, przedmiot), który pozna znaczeniem dosłownym ma znaczenie domyślne, umowne; alegoria jest jednoznaczna /róża to alegoria miłości, lilia -
a. niewinności, sowa-a. mądrości, lis-a.przebiegłości, lew-a.waleczności/

   symbol-znak (postać, zdarzenie, przedmiot), który poza znaczeniem dosłownym wyraża treści głęboko ukryte,  niejasne; symbol jest wieloznaczny-można go interpretować na wiele sposobów (np. ogień może symbolizować niebezpieczeństwo, zagrożenie, ciepło rodzinne, miłość, namiętność)

Inne przykłady:

1.      EPITETY
„Jak wesoły milion drobnych wilgnych muszek,
Jakby z worków szarych mokry, mżący maczek,
Sypie się i skacze dżdżu wodnisty puszek,
Rośny pył jesienny, siwy kapuśniaczek”
MUSZKI-DROBNE, WILGNE      /   WORKI-SZARE  /   MACZEK-MOKRY, MŻĄCY
PYŁ-ROŚNY, JESIENNY  /  KAPUŚNIACZEK-SIWY /   PUSZEK –WODNISTY

2.     WYRAZ DŹWIĘKONAŚLADOWCZY (ONOMATOPEJA)-WYRAZ NAŚLADUJĄCY DŹWIĘK
„WTEM GDY WÓDKĘ PIŁ Z KIELICHA,  KIELICH ZAŚWISTAŁ, ZAZGRZYTAŁ…”

3.     PORÓWNANIE-ZESTAWIENIE DWÓCH WYRAZÓW LUB WYPOWIEDZEŃ ZWYKLE POŁĄCZONYCH SŁOWEM: JAK, JAKBY, JAKO, NIBY, NA KSZTAŁT, PODOBNY DO….
„PIĘKNA JAK WIOSENNY DESZCZ”

4. PRZENOŚNIA (METAFORA)-POŁĄCZENIE WYRAZÓW, KTÓREGO NIE SPOTYKA SIĘ W JĘZYKU CODZIENNYM: LAS RĄK, OTCHŁAŃ ULICY, WTEM CHMURA CIENIA CHLEB ZIEMI DAJE

5.      UOSOBIENIE (PERSONIFIKACJA) 
„PONOĆ PIERWSZA RZEKŁA WARTA, ŻE JEST NOTEĆ NIC NIE WARTA…”

6.      OŻYWIENIE (ANIMIZACJA)
„RANO MGŁA W POLE SZŁA, WIATR JĄ RWAŁ I ZIĘBIŁ…”