Mowa niezależna –to dosłowne przytoczenie cudzej lub własnej wypowiedzi.

Nauczyciel zapytał ucznia: ,,Poprawisz swoją ocenę?”

Uczeń odpowiedział: ,,Poprawię”.

Oficer rozkazał mi:  ,,Wykonaj to zadanie!”

Mowa zależna- to przytoczenie cudzej lub własnej wypowiedzi nie dosłownie, lecz w postaci zdania podrzędnego dopełnieniowego (najczęściej). W mowie zależnej przywołane słowa innej osoby stają się zdaniem podrzdnym, które łączy się ze zdaniem wprowadzającym-nadrzędnym za pomocą spójnika że, żeby, aby, by, partykuły (np. czy) lub zaimka (np. który, jaki, ile, kto, co).

Nauczyciel zapytał, czy uczeń poprawi swoja ocenę.
Uczeń odpowiedział, że poprawi.
Oficer rozkazał mi, żebym wykonał to zadanie.

 
Przekształcanie mowy niezależnej w mowę zależną.
Jacek przyznał: ,,Mnie też przyszedł do głowy podobny pomysł". -Jacek przyznał, że jemu też przyszedł do głowy podobny pomysł.
-Nie przeszkadzaj bratu-zwrócił się do Antka tata. -Tata zwrócił się do Antka, aby nie przeszkadzał bratu.

 ...........................................................................................................................

Związek zgody

W związku zgody łączy się rzeczownik (podmiot) z czasownikiem (orzeczeniem) i rzeczownik z: przymiotnikiem, zaimkiem przymiotnym, liczebnikiem, imiesłowem przymiotnikowym czynnym lub biernym oraz rzeczownikiem.

Wyraz nadrzędny (określany) i podrzędny (określający) zgadzają się pod względem formy, tzn. występują w tym samym przypadku, liczbie i rodzaju.

Piotr śpi. (rzecz.+czas.)

Kolorowe zeszyty (przym.+rzecz.)

Moich kwiatów (zaimek przym.i rzecz.)

Cztery rowery (liczebnik i rzecz.)

Płynąca łódź (imiesłów przym. czynny i rzecz)

Pobrudzone ubrania (imiesłów przym. bierny i rzecz)

 
Najczęściej: podmiot +orzeczenie (chłopiec śpi), reczownik+przydawka (pracowity uczeń)

Związek rządu
W związku rządu czasownik łączy się z rzeczownikiem lub wyrażeniem  przyimkowym w funkcji dopełnienia, a także rzeczownik z innym rzeczownikiem lub wyrażeniem przyimkowym, czasami przymiotnik z rzeczownikiem.
Wyraz nadrzędny decyduje o formie gramatycznej wyrazu podrzędnego.

ORZECZENIE   i  DOPEŁENIENIE:

Przeglądam (co) album    -czasownik i rzecz. w funkcji dopeł.

Widzimy (kogo?) Karola –czasownik i rzecz. w funkcji dopeł.

Rozmawialiśmy (o czym?) o filmie – czas. i wyrażenie przyimkowe w funkcji dopeł.

Idziecie (z kim?) z bratem – czas. i wyrażenie przyimkowe w funkcji dopeł.

Wiersz (czy?) poety – rzecz. w Mianowniku i rzecz. w dopełniaczu

Dom (z czego?) z drewna- rzeczownik i wyrażenie przyimkowe
godny (czego?) zaufania –przymiotnik i rzeczownik

Najczęściej: czasownik+rzecz. (przeczytał książkę), rzecz.+rzecz. (brat Kasi)

Związek przynależności

W związku przynależności łączy się zazwyczaj czasownik z przysłówkiem, zaimkiem przysłownym, imiesłowem przysłówkowym lub wyrażeniem przyimkowym w funkcji okolicznika.
Najczęściej wyraz podrzędny (określający) jest wyrazem nieodmiennym.

ORZECZENIE   i   OKOLICZNIK:

Biegnę (jak) szybko – czasownik i przysłówek w funkcji okolicznika

Polecą (gdzie) daleko- czasownik i przysłówek w funkcji okolicznika

Przysiadł się (gdzie) tam. -czasownik i zaimek przysłowny w funkcji okolicznika

Szedł (jak) gwiżdżąc - czasownik i imiesłów przysłówkowy w funkcji okolicznika

Wracamy (gdzie) do domu- czasownik i wyrażenie przyimkowe  w funkcji okolicznika

Idę (po co) po książkę- czasownik i wyrażenie przyimkowe  w funkcji okolicznika

Przyszedłem (po co) podziękować- czasownik i bezokolicznik  w funkcji okolicznika

Wyjechali (kiedy) po tygodniu-czasownik i wyrażenie przyimkowe  w funkcji okolicznika

Najczęściej: czasownik+przysłówek (pisał ładnie), przysłówek+przymiotnik (wyjątkowo wysoki), przysłówek+przysłówek (niezbyt ładnie)